Gilekler

Ha­zar De­ni­zi’nin gü­ne­yin­de, İran’ın kuzeyinde Gi­lan eya­le­tin­de ya­şa­yan ve İra­ni dil ai­le­sin­den bir dil olan Gi­la­ki di­li­ni ko­nu­şan halkın ismi Gileklerdir. Bu eya­le­tin mer­ke­zi Reşt ken­ti ol­du­ğu için Gi­lek­le­re “Reşdî” de de­nir. Bu böl­ge­nin bi­zim Ka­ra­de­niz Böl­ge­si­ne çok ben­ze­yen bir coğ­raf­ya­sı ve ik­li­mi var­dır.

İran­lı­ların yaz ta­til­leri­ni ge­çir­mek için git­tik­le­ri yer­le­rin ba­şın­da “şo­mal” ya­ni Gi­lek’le­rin ya­şa­dı­ğı Ku­zey İran böl­ge­si ge­lir.

Gi­lan eya­le­tin­de çay tarımı en önem­li ge­çim kay­na­ğı­dır. Ay­rı­ca İran’ın ün­lü yasemin ko­ku­lu pi­rin­ci de bu­ra­da ye­tiş­ti­ri­lir.

Gi­lan eya­le­tin­de okuma yaz­ma ora­nı % 70’lere ulaşmıştır. Hal­kın sos­yo – eko­no­mik dü­ze­yi İran or­ta­la­ma­sı­nın üs­tün­de­dir. Bu­nun ne­de­ni, kent­leşme; kom­şu ül­ke­ler­le (es­ki SSCB) ti­ca­ret; din­sel hoş­gö­rü ve böl­ge­nin sa­vaş­la­rın ge­tir­di­ği yı­kım­dan uzak kal­ma­sı ile açık­la­na­bi­lir.

Kaf­kas­ya, Ana­do­lu ve Rus­ya’ya ya­kın­lı­ğı ne­de­niy­le bu böl­ge, Av­ru­pai bir gö­rü­nüm­e sahip olmuştur. Ev­le­rin mi­ma­ri­si, Kaf­kas ve Bal­kan mi­ma­ri­si­ni ha­tır­la­tır.

Teleferikten Namak Abrud ve arka tarafta Hazar Denizi

Dil: Gi­lan’da Gi­lek­çe ko­nu­şu­lur. Bu dil, İra­ni dil­ler ai­le­sin­den­dir ve Ta­rih bo­yun­ca bir şi­ir di­li ola­rak il­gi çek­miş­tir.

Gi­lan’da­ki Dey­le­man böl­ge­sin­de ya­şa­yan halk ile Ana­do­lu’da Tun­ce­li ci­va­rın­da ya­şa­yan bir aşi­ret ara­sın­da dil ve kül­tür ben­zer­li­ği­ ol­du­ğu, iki hal­kın bir­bi­ri­ne ak­ra­ba ol­du­ğu ve Dey­le­man­lı ba­zı grup­la­rın geç­miş­te Ana­do­lu’ya yer­leş­ti­ril­miş ol­du­ğu id­di­a edil­mek­te­dir.

Gi­lan böl­ge­sin­de ye­tiş­miş en önem­li ta­ri­hi ki­şi­lik, Ka­di­ri ta­ri­ka­tı­nın ku­ru­cu­su Ab­dül­ka­dir Gi­la­ni (Gey­la­ni)dir.

Rıza Şah’ın eşi Ferah Diba’nın babası Azeri, annesi Gileki’dir.

Farah ve annesi

Gilekli’lerin kullandıkları dil, karikatürize edilerek alay konusu yapılmaktadır. Gilan erkeklerinin aptallığı ve kadınlarının hafif meşrepliği günümüz İran’ında yaygın bir önyargı haline gelmiştir.

Ana Sayfa